Jüdische Friedhöfe in Polen auf den Gebieten der ehemaligen Provinz Brandenburg

Im November 2019 startete am Lehrstuhl für Denkmalkunde der Europa-Universität Viadrina ein von der Beauftragten der Bundesregierung für Kultur und Medien (BKM) gefördertes Forschungsprojekt, das die jüdischen Friedhöfe des historischen Ostbrandenburgs wissenschaftlich erschließen, dokumentieren und online präsentieren möchte. Die hierfür genutzte Datenbank ist ein Projekt des Lehrstuhls für Deutsch-Jüdische Geschichte am Historischen Institut der Universität Potsdam.

Die zu untersuchenden Begräbnisplätze befinden sich allesamt in den Woiwodschaften Lubuskie (Lebus) und Zachodniopomorskie (Westpommern) in Polen. Sie sind mehr oder weniger durch Verwahrlosung betroffen, so dass die rasche Dokumentation der Grabsteine und Friedhofbauten dringend geworden ist. Mit diesem Projekt soll eine Lücke in der Erforschung der Geschichte Mittelosteuropas und der dort einst ansässigen Juden geschlossen werden.

Das Forschungsprojekt endete am 31. Dezember 2021. Dokumentiert ist nun ein großer Teil der in der Region befindlichen jüdischen Friedhöfe.

Kooperationspartner waren das Institut für Judaistik der Jagiellonen-Universität in Krakau, das Museum des Meseritzer Landes (Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej) in Międzyrzecz sowie das Institut für Angewandte Geschichte in Frankfurt (Oder).

--------

W listopadzie 2019 roku w Katedrze Ochrony Zabytków Uniwersytetu Europejskiego Viadrina, dzięki dotacji Pełnomocniczki Rządu Federalnego ds. Kultury i Mediów, rozpoczął się projekt badawczy, mający na celu zbadanie, udokumentowanie i zaprezentowanie w formie elektronicznej cmentarzy żydowskich leżących na terenach dawnej wschodniej Brandenburgii. Natomiast niniejsza baza danych została opracowana w Katedrze Historii Najnowszej (ze specjalizacją w historii niemiecko-żydowskiej) w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Poczdamskiego.

Wszystkie badane cmentarze znajdują się w województwach lubuskim i zachodniopomorskim. Są w mniejszym lub większym stopniu zaniedbane, zatem udokumentowanie nagrobków i budowli cmentarnych było pilnym zadaniem. Projekt miał na celu wypełnienie luki w badaniach nad historią Europy Środkowo-Wschodniej i żyjących dawniej na jej obszarze Żydów.

Projekt badawczy zakończył się 31 grudnia 2021 roku. Obecnie udokumentowana jest duża część cmentarzy żydowskich znajdujących się w regionie.

Partnerami projektu byli Instytut Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej im. Alfa Kowalskiego w Międzyrzeczu oraz Instytut Historii Stosowanej we Frankfurcie nad Odrą.